CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Nhân có tăng hỏi: Tổ Sư Đạt Ma từ phương Tây xa xôi đến, ý là gì vậy? Hòa Thượng Triệu Châu bèn chỉ ra ngoài sân và đáp: Là cây bách đó!

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Nếu thấu hiểu một cách chính xác câu trả lời của Triệu Châu thì coi như cả Phật Thích Ca Mâu Ni trong quá khứ lẫn Di Lặc Bồ Tát trong tương lai đều không hề tồn tại

---

HÁN TỤNG

Ngôn vô triển thị

Ngữ bất đầu cơ

Thừa ngôn giả táng

Trệ cú giả mê

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Ngũ Tổ Pháp Diễn nói rằng: Ví dụ nhìn một con trâu đang đi ngang qua song cửa sổ để ra ngoài đường, thấy nó lọt được cả đầu, sừng, chân trước lẫn chân sau. Hỏi thử vì cớ gì chỉ còn mỗi cái đuôi lại không lọt qua nốt vậy nhỉ?

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Đứng trước sự thể như thế, nếu có con mắt nhìn thấu suốt (nhất chích nhãn) sự chân thực và thốt ra một câu nói chuyển mê khai ngộ thì đã báo đáp ơn nghĩa xã hội mình mang (báo tứ ân), lại có thể cứu độ sinh linh đang sống trong phiền não khổ đau của cõi đời (tư tam hữu) này. Còn như nếu chưa làm được thì điều tiên quyết là phải nhìn sao để thấy được cái đuôi trâu đó.

---

HÁN TỤNG

Quá khứ đọa khanh tiệm

Hồi lai khước bị hoại

Giả ta vĩ ba tử

Trực thị thậm kỳ quái

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Hòa Thượng Vân Môn nhân có tăng hỏi: Cái câu : “Quang minh tịch chiếu biến hà sa” và khi tăng đang nói chưa hết lời, Vân Môn bất chợt cắt ngang: Đó không phải là thơ của Tú tài Trương Chuyết hay sao? Tăng bèn thưa: Vâng! Đúng vậy. thì Vân Môn lại bảo: Ông nói hớ mất rồi! Về sau, khi Hòa thượng Hoàng Long Tử Tâm khi nhắc đến chuyện, có đặt câu hỏi: Chẳng hiểu lời ông tăng ấy nói hớ ở chỗ nào?

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Đứng trước tình thế này, nếu ai biết được cái thiền cơ quá siêu khó bề nhờ cậy (cô nguy) của Vân Môn và lý do ông tăng mang tiếng ăn nói hớ hênh, chắc chắn sẽ được trời người cùng thờ làm thầy. Nhược bằng không nhìn thấy nó rõ ràng, thì ngay bản thân mình cũng đừng hòng cứu nổi.

---

HÁN TỤNG

Cấp lưu thùy điếu

Tham nhĩ giả trước

Khẩu phùng tài khai

Tính mệnh táng khước.

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Hòa Thượng Quy Sơn Linh Hựu khi còn trẻ theo học ở đạo tràng của Hòa Thượng Bách Trượng Hoài Hải, giữ chức điển tòa (đầu bếp). Có một hôm, Hòa Thượng Bách Trượng muốn tuyển chọn một người xứng đáng đến trụ trì ở núi Đại Quy, mới họp, không riêng chức thủ tòa (ngang với trưởng tràng) mà tất cả tăng chúng. Hòa Thượng nói: Ta muốn xem trước mặt đám đông, ai là người có thể chứng minh được sự giác ngộ vượt trên đồng đạo để xứng đáng giữ chức vụ. Đột nhiên, ông cho đem một cái tịnh bình ra đặt lên mặt đất rồi hỏi: Vật này không được gọi nó là tịnh bình. Vậy các ngươi hãy thử gọi nó là gì? Thủ tòa đáp ngay: Thật tình, không thể gọi nó là cọc gỗ! Bách Trượng bèn quay sang Quy Sơn: Còn ngươi thì sao? Quy Sơn bèn đưa chân đá ngã ngay tịnh bình và bỏ đi mất. Lúc đó Bách Trượng mới cười bảo: Ông thủ tòa đã thua thằng dân núi rồi đấy nhé! Thế rồi Bách Trượng mệnh cho Quy Sơn đến trụ trì ở núi Đại Quy

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Tuy Quy Sơn trở thành một anh hùng một thời đấy nhưng tiếc thay đã không thoát ra nổi cái vòng rào do Bách Trượng giăng ra. Ông ấy có việc nhẹ (bếp núc) thì không chịu, chỉ đi tìm sự nặng nhọc (khai sơn). Tại sao ta lại nói thế nhỉ? Hãy nhìn đây này! Ông ta đã tháo khăn bịt đầu nhà bếp để mang gông sắt vào cổ đấy thôi

---

HÁN TỤNG

Dương hạ tráo ly tịnh mộc thược

Đương dương nhất đột tuyệt chu già

Bách Trượng trùng quan lan bất trú

Cước tiêm địch xuất Phật như ma

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Đạt Ma quay mặt vào vách tọa thiền. Nhị Tổ Huệ Khả cứ đứng mãi trong tuyết. Tự chặt rụng cánh tay mình và nói: Tâm đệ tử hãy còn bất an. Xin thầy giúp cho được yên. Đạt Ma mới bảo: Được, đem cái tâm đến đây cho ta. Ta sẽ vì ngươi giúp cho nó được yên. Nhị Tổ Huệ Khả trả lời: Thưa đã cố tìm khắp mọi nơi nhưng chẳng thấy cái tâm của mình ở đâu cả. Đạt Ma đáp: Như thế ta đã làm cho tâm ngươi yên xong rồi đấy.

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Cái lão Hồ móm mém (khuyết xỉ lão Hồ) vượt vạn dặm đường biển lặn lội đến đây, đúng là đã gây ra điều phiền phức như lúc không có gió mà lại dậy sóng. Đến khi sắp chết rốt cuộc mới có được một mống đệ tử để truyền nghề mà xem ra hắn là dân chưa có đủ căn cơ. Hỡi ôi, sao giống như cái anh Tạ Tam Lang, đúng là dân mù chữ

---

HÁN TỤNG

Tây lai trực chỉ

Sự nhân chúc khỉ

Nạo quát tùng lâm

Nguyên lai thị nhĩ

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Khi xưa, có lần Bồ Tát Văn Thù[2] đến nơi chỗ chư Phật hội họp với Đức Thế Tôn thì vừa vặn hội đã tan, các vị ấy đều trở về bản địa cả rồi. Chỉ còn một người con gái ngồi rất gần bên ngài, cứ như thế mà tiếp tục nhập định (tam muội). Bồ Tát Văn Thù thấy vậy bèn bạch với Thế Tôn: Cớ sao người thiếu nữ có thể ngồi sát bên Phật tòa mà đệ tử không được phép. Nghe thế, Thế Tôn mới dạy: Nhà ngươi hãy thử làm cho người gái này xuất định rồi trực tiếp hỏi chắc hay hơn! Do đó, Bồ Tát bèn đi quanh (tay mặt) người ấy ba vòng, búng ngón tay một cái thành tiếng rồi đặt nàng lên tay đưa lên thượng giới (Phạm Thiên), vận dụng hết sức thần thông để gọi nhưng vẫn không tài nào kéo cô ta ra khỏi trạng thái nhập định. Thế Tôn lại phán: Cho dù hàng trăm hàng nghìn Văn Thù hiệp sức lại cũng không làm cho người này xuất định được đâu. Phía dưới đây, ở một nơi xa thẳm qua khỏi cả thập nhị ức hà sa quốc thổ, có một vị Bồ Tát tên là Võng Minh. Chỉ có vị này may ra mới làm cho người con gái này xuất định được. Ngay lúc ấy, Võng Minh Đại Sĩ từ phía dưới bay vọt lên, sụp lạy ra mắt Đức Thế Tôn. Rồi sau khi Thế Tôn ra lệnh cho Võng Minh, ông này mới đến trước mặt nàng búng tay một cái thành tiếng. Cuối cùng, lúc ấy, người con gái mới xuất định

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Cái lão Thích Ca khéo đóng trò kịch cỡm (tạp kịch). Nhưng hắn cũng có chút tài mọn đấy chứ! Này, nói thử nghe coi! Người thầy của bảy vị Phật trong quá khứ là Bồ Tát Văn Thù vì cớ gì lại không thể kéo cô gái kia ra khỏi trạng thái thiền định? Chứ Bồ Tát Võng Minh chi chi đó, bất quá là một anh tu hành cấp bậc thấp kém nhất (Sơ địa Bồ tát), làm sao có thể kéo cô kia xuất định được nhỉ. Nhưng nếu ở đây ai có năng lực nhìn thấu suốt vấn đề thì sẽ thấy rằng con người đang bị túc nghiệp (nghiệp trong quá khứ) dẫn dắt (lúc quay phải lúc quay trái) cũng có thể đi đến chỗ đại thiền định

---

HÁN TỤNG

Xuất đắc xuất bất đắc

Cừ nùng đắc tự do

Thần đầu tịnh quỉ diện

Bại khuyết đáng phong lưu

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Hòa Thượng Thủ Sơn chìa ra cây gậy trúc và hỏi tăng chúng: Này cái ngươi, nếu gọi vật này là cây gậy trúc sẽ bị coi là động chạm (xúc), còn nếu không gọi nó là gậy trúc thì sẽ bị cho là quay lưng lại (bội). Hãy nói ta nghe các ngươi gọi nó là gì?

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Nếu gọi là cây gậy trúc sẽ bị ràng buộc bởi cái danh xưng, còn như không gọi là cây gậy trúc thì thành ra coi thường nó. Nói cũng dở mà im lại không xong. Nhanh lên! Nhanh lên! Trả lời xem ta phải làm cách nào!

---

HÁN TỤNG

Niêm khởi trúc bề

Hành sát hoạt lệnh

Bội, xúc, giao trì

Phật, Tổ, khất mệnh.

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Hòa Thượng Ba Tiêu nói trước chúng tăng môn hạ: Nếu các ngươi có được cây trụ trượng, ta sẽ cho các ngươi cây trụ trượng. Còn như các ngươi không có cây trụ trượng, ta sẽ lấy lại cây trụ trượng của các ngươi.

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Khi qua sông cầu gãy, nó giúp ta tựa vào, đi về làng đêm không trăng tối mịt, nó lại dắt ta. Vật đó nếu ai nhỡ mồm gọi là cây trụ trượng thì sẽ được xuống địa ngục nhanh như tên bắn

---

HÁN TỤNG

Chư phương thâm dử thiển

Đô tại chưởng ác trung

Sanh thiên tịnh trụ địa

Tùy xứ chấn tông phong

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Thiền sư Đông Sơn Pháp Diễn nói: Dù cho Thích Ca hay Di lặc đi chăng nữa, cũng chỉ là đầy tớ cho người đó. Vậy thử hỏi tên họ người đó là chi?

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Nếu như có năng lực nhìn rõ ràng được nhân vật này là ai thì cũng giống như nhận ra được ông bố của mình giữa phố phường đông đúc vậy. Bây giờ lại còn đem việc bố mình là ai mà hỏi thiên hạ thì có phải chuyện cần thiết hay không?

---

HÁN TỤNG

Tha cung mạc vãn

Tha mã mạc kỵ

Tha phi mạc biện

Tha sự mạc tri.

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Hòa thượng Thạch Sương nói rằng: Khi đã leo lên tới đầu cây sao cao trăm thước rồi, hỏi làm cách nào để tiến thêm một bước nữa? Lại có một vị cổ đức dạy:

Bách xích can đầu tọa để nhân

Tuy nhiên đắc nhập vi vi chân

Bách xích can đầu, tu tiến bộ

Thập phương thế giới hiện toàn thân

Sào cao trăm thước đã ngồi đây

Tuy vững nhưng chưa thấu đạo dày

Muốn thế, đầu sào nên bước tiếp

Mười phương thế giới hiện cho ngay

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Nếu như chỉ cần tiến thêm một bước nữa thôi mà mười phương thế giới đều hiện ra được trên thân mình (tiến đắc bộ, phiên đắc thân) thì ngại gì không leo lên cái chỗ (Thế) ấy để được tôn quí (Tôn)! Nói vậy chứ, biết thì thử nói nghe coi, người đã đứng trên đầu ngọn sào trăm thước rồi, làm sao tiến thêm một bước nữa đây. Hà!

---

HÁN TỤNG

Hạt khước đính môn nhãn

Thác nhận Định Bàn Tinh

Phan thân năng xả mệnh

Nhất manh dẫn chúng manh

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Hòa Thượng Đâu Suất Tùng Duyệt dựng 3 cửa ải (đặt ba vấn đề) để hỏi người tu học: 1-Ông tham thiền các nơi, thâu thập được nhiều cơ sở về tôn chỉ (bát thảo tham huyền) hẳn chỉ vì một lý do mà thôi, đó là tìm hiểu cho được bản tính của mình (kiến tính). Thế thì ngay ở đây, bây giờ, thử hỏi cái bản tính của ông (tự tính) nằm ở chỗ nào? 2-Chỉ cần nắm được vững vàng cái bản tính của mình thôi, nhất định sẽ thoát khỏi sự mê muội trong vòng sinh tử. Như gặp trường hợp sắp sửa chết (nhãn quang thoát thì), thử hỏi ông làm cách nào để thoát ra khỏi tấm thân của mình? 3-Nếu thóat được khỏi vòng sinh tử thì sẽ biết khi chết rồi mình sẽ đi về đâu. Thế thì khi xương thịt của ông tan rã (tứ đại phân ly), ông định lựa hướng nào mà đi đây?

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Nếu như khi đứng trước ba câu hỏi như thế này mà đưa ra được những câu trả lời đúng đắn và chân thực để khai ngộ (chuyển ngữ) thì cho dù ở đâu cũng tiếp tục giữ được chủ thể tính (tác chủ) mà không hề bị hoàn cảnh chi phối. Rồi nếu được cơ duyên nào đó dẫn dắt (ngộ duyên), cứ thế mà đi đúng theo Phật đạo (tức Tông). Thế nhưng nếu cho mình chưa tìm ra câu trả lời thì nên bỏ lối ăn uống ngấu nghiến sao cho đầy bụng mà ăn uống từ tốn, nhai cho kỹ lưỡng để chịu đói được lâu

---

HÁN TỤNG

Nhất niệm phổ quan vô lượng kiếp

Vô lượng kiếp sự tức như kim

Như kim thứ phá cá nhất niệm

Thứ phá như kim thứ để nhân

---

⚡️

CÔNG ÁN (CỬ / TẮC)

Có hôm, một tăng sĩ hỏi Hòa thượng Càn Phong: Theo kinh sách thì “Thập vạn chư Phật đều đi theo một con đường để được vào cửa Niết Bàn thanh tịnh”. Bây giờ tôi vẫn chưa biết con đường đó bắt đầu ở đâu? Càn Phong mới cầm cây trụ trượng giơ lên, vạch một đường trên không trung và nói: Nó ở đây nầy! Sau đó, vị tăng đó lại đến hỏi thêm với Hòa thượng Vân Môn, và xin được dạy bảo cùng một chuyện. Vân Môn bèn đưa cây quạt mình vẫn nắm trên tay lên, trả lời: Quạt này bay lên Tam Thập Tam Thiên, đâm thốc vào lỗ mũi của Đế Thích. Đánh xong một gậy vào con lý ngư ở Đông Hải thì mưa to giáng xuống như cầm chỉnh đổ

BÌNH

Vô Môn nói rằng: Một người xuống tận đáy bể sâu mà đi, cát tung bụi bốc, một người đứng trên núi cao, dậy sóng bạc ngàn trùng, ngập lụt đất trời. Kẻ nắm chặt chẽ, người lại buông lơi, thế mà cùng nhau mỗi bên đưa một cánh tay, hợp sức đỡ nhà Thiền được vững! Thoạt tưởng (chuyện nguy hiểm như) hai thớt lạc đà đâm vào nhau mà trên đời này không ai can thiệp nổi. Nếu mà giương chính nhãn nhìn thật tỏ tường, mới thấy Càn Phong lẫn Vân Môn, cả hai ông vẫn chưa biết đường lên Niết Bàn bắt đầu từ điểm nào

---

HÁN TỤNG

Vị cử bộ thời tiên dĩ đáo

Vị động thiệt thời tiên thuyết liễu

Trực nhiêu trước trước tại cơ tiên

Cánh tu tri hữu hướng thượng khiếu

---

⚡️